باله ی “دریاچه ی قو” اُپوس ۲۰

موسیقیِ کلاسیک 》دوره ی رُمانتیک 》چایکفسکی
باله ی “دریاچه ی قو” اُپوس ۲۰
باله ی دریاچه ی قو از مشهورترین باله های تاریخِ موسیقی و از پُر اجراترین ها است.دریاچه ی قو دارای وحدت فُرم بسیار زیاد و انسجام ساختار است.رنگ آمیزیِ ارکستریِ رنگارنگ و ملودی های خوش طرح و “تیپیک ” از ویژگیهای مهم این باله است.چایکفسکی این قطعه ی را در سال ۱۸۷۶ میلادی نوشت و این قطعه یکسال بعد اجرا شد.ظاهرا اولین اجرا به دلایلی نظیرِ صحنه آراییِ ضعیف و اجرای متوسطِ ارکستر با شکست مواجه شد و چند سالی طول کشید تا جایش را در سالنهای نمایش پیدا کند..
“قو ” سمبلِ زیبایی و حسِ زنانگی است .و همینطور نمادی از “وفاداری”..قو را سمبلِ صلحی “دست نیافتنی” و “آرزویی محال ” هم دانسته اند..آهنگساز با کشش های دراماتیک از طرفی نرسیدن به یک آرزوی دست نیافتنی را به تصویر در آورده و از طرفی دیگر با ترکیبِ سازبندی و ملودیهای مینیاتوری و ظریف ،حسِ زنانگی را..نوشتنِ این قطعه بعد از اتمامِ سمفونیِ ۳ آغاز شد.و البته همزمان مشغول کار بر روی اُپرای “واکولای آهنگر” و “کوارتت دوم” هم بود.دریاچه ی قو در زمانِ خودش سنت شکن و انقلابی محسوب می شد..ساختِ این باله همزمان است با آشنایی آهنگساز با دو زنِ سرنوشت ساز در زندگیِ او..اولی خانومِ فُن مک و دومی تاتیانا.که هرکدام ورقی متفاوت در زندگیِ آهنگساز گشودند.

مختصری از داستانِ دریاچه ی قو:
شروعِ نمایش با جشنِ تولدِ شاهزاده زیگفرید است.زیگفرید ۲۱ ساله و بنابر رسمِ معمول باید شخصی را به همسری انتخاب کند.شاهزاده البته هنوز “تردید” دارد و برای آرامش و فرصت فکر کردن به کنار “دریاچه “ای می رود..آنجا “قویی” زیبا میبیند..اینجا است که در هنگامِ غروب “ملکه”ی قوها به بانویی جذاب و دلفریب به نامِ “اُدِت” تبدیل می شود..شاهزاده متوجه یک نکته ی مهم میشود:..جادوگری به نامِ “فُن رُتبارت” ،اُدِت و ندیمه های او را به “قو” تبدیل کرده و آنها در طول شب می توانند به صورتِ “انسان” باشند..شاهزاده میفهمد که دریاچه در حقیقت “اشک” چشم پدران و مادران ندیمه ها است..اُدِت به شاهزاده زیگفرید میگوید اگر مردی با قلب پاک به او ابراز “عشق” کند طلسم باطل خواهد شد..قبل از اینکه شاهزاده بخواهد ابزار عشق کند جادوگر وارد میشود..شاهزاده پِی میبرد که جادوگر در حقیقت یکی از استادان قدیم خودش می باشد..با فرمان جادوگر قوها در دریاچه ،اُدِت را محصور کرده و با رقص مانع تماسِ این دو میشوند..روزِ بعد شاهزاده بر طبق دستور مادرش باید “عروس ” را انتخاب کند،این جا هم دختری به نامِ “اُدیل” <در حقیقت دختر جادوگر>با طلسمِ جادوگر به شکل “اُدِت” در آمده و باعث شادیِ شاهزاده میشود..البته “اُدِت” حقیقی اندوهناک در گوشه ای از دریاچه در خود فرو رفته…شاهزاده بالاخره میفهمد و میخواهد پیِ “اُدِت” حقیقی برود.شاهزاده،طلسم جادوگر را برای اُدِت توضیح میدهد ..و جادوگر در صحنه ای “سوگندی قدیمی” و ابراز عشقی دور را به شاهزاده یادآوری میکند..ابراز عشقِ سالهای دورِ شاهزاده به دختر استادش(جادوگر)..در نهایت شاهزاده و اُدِت دست در دست یکدیگر وارد دریاچه شده و “طلسم ” میشکند.جادوگر و دخترش به درون دریاچه رفته و نیست میشوند..ندیمه ها در آخر میبینند که “شاهزاده ” و “اُدِت” در حال پرواز به بهشت هستند…

این باله بعدها با تغییراتی در داستان هم روی صحنه آمد.به خصوص اجراهای آمریکاییِ اثر ..در صحنه پردازیهای روسی بخشِ عاشقانه وسعت بیشتری پیدا کرده و در بعضی اجراها تاکیداتِ “نَمادینِ”داستان..

شاهزاده و اُدت و جادوگر و دخترش به همراهِ ندیمه ها و اشک چشمانِ پدرها و مادران آنها و در آخر “عُروج” به بهشت تمام نَمادین بوده ..

برداشتهای فراوانی از این داستان به شکل فیلم و نمایشنامه و انیمیشن و سایر شکلهای هنری انجام شده و در همه ی آنها موسیقیِ بی نظیرِ “چایکفسکی” بوده که تکرار شده و “جاودان” مانده است.

گوش کنید
تماشا کنید

(گردآوری: محمدرضا امیرقاسمی)
@amirghasemipiano